1 - Η Μάχη της Κόνιτσας. Η πρώτη ημέρα της επιθέσεως

25η Δεκεμβρίου 1947

  Οι καμπάνες της Κόνιτσας σήμαιναν τον όρθρο. Ήταν ανήμερα των Χριστουγέννων έξι και μισή το πρωί. Ξημέρωνε η μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού και οι κάτοικοι είχανε κιόλας ξυπνήσει. Στην Κόνιτσα ο κόσμος “φυλαέι” όπως λένε, τις γιορτές και κανένας δεν λείπει από την εκκλησία. Ως και οι τσοπάνηδες από βραδύς κατέβηκαν στην Κόνιτσα για να λειτουργηθούν.

  Τα δύο τάγματα πεζικού της 75ης Ταξιαρχίας που κρατούσαν την πόλη είχανε, όπως πάντοτε, απλώσει τμήματα της δυνάμεώς τους στα πιο επικίνδυνα σημεία γύρω από την Κόνιτσα, μέσα στα χαρακώματα και στα φυλάκια που είχανε οργανωθεί από μηνών σε πρόχειρη αλλά αξιόλογη οχύρωση εκστρατείας.

  Οι Λόχοι του 584 Τάγματος Πεζικού κρατούσαν τον Προφήτη Ηλία Εξοχής, το ύψωμα 915 και ένα άλλο ανώνυμο ύψωμα νοτιοδυτικά του Προφήτη Ηλία.

  Ο 4ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού είχε απλωθεί στον Προφήτη Ηλία Κόνιτσας και ο 2ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού κατείχε το ύψωμα του Αγίου Αθανασίου προς τα βόρεια της πόλης. 

  Μικρότερα τμήματα είχαν απλωθεί νοτίως και δυτικά της πόλης. Μια μικρή δύναμη από ΜΑΥ φρουρά φρουρούσε κάθε βράδυ στην Κάτω Κόνιτσα κοντά στη γέφυρα του Αώου για κάθε ενδεχόμενο.

  Κανένας δεν είχε υποψιαστεί πως μπορούσε τέτοια μέρα να συμβεί κανένα απρόοπτο. Την παραμονή των Χριστουγέννων, μόνον ο Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) Παλλαντάς Γεώργιος που είχε ανέβει στο ύψωμα 915 και στον Προφήτη Ηλία Εξοχής για επιθεώρηση, σαν να τον έσπρωχνε κάποιο μυστικό προαίσθημα, μάζεψε τους αξιωματικούς του και τους είπε δύο λόγια:

“Δεν ξέρω τι μπορεί να συμβεί από ώρα σε ώρα. Να έχετε όμως υπόψη σας, πως πρώτα θα πεθάνουμε εμείς οι Αξιωματικοί και κατόπιν οι φαντάροι. Τίποτα άλλο. ”

  Οι καμπάνες λοιπόν της Κόνιτσας από τον Άγιο Νικόλαο και τις άλλες εκκλησίες χαιρέτιζαν με χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες την ημέρα των Χριστουγέννων, όταν στις έξι και μισή ακριβώς ακούσθηκαν να πέφτουν βλήματα από βαρείς όλμους στα υψώματα της πόλης. Για μια στιγμή κανενός το μυαλό δεν πήγε σε επίθεση. Πέσανε έξι βλήματα όλμων και ύστερα μεσολάβησε ένα μικρό διάστημα ησυχίας. Μα ύστερα το κακό συνεχίστηκε χωρίς καμιά απολύτως διακοπή, έως τις εφτά.

  Ο Διοικητής της 75ης Ταξιαρχίας Σχης (ΠΖ) Δόβας Κωνσταντίνος, που εκείνη την ώρα ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι, τινάχτηκε επάνω και διέταξε συναγερμό της φρουράς. Κανένας δεν αργοπόρησε να πάρει τη θέση του και στα δύο τάγματα.

  Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού, όπως είπαμε ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Παλαντάς. Υποδιοικητής ο Ταγματάρχης Παπαγιανόπουλος. Διοικητής του 1ου Λόχου ο Λοχαγός Σπ. Καρβέλης, του 2ου ο Λοχαγός Θεοτόκης Ζώτος, του 3ου ο Υπολοχαγός Θεόδωρος Τσίγκας και του 4ου ο Λοχαγός Ε. Βλάχος, με Διμοιρίτες τους Ανθυπολοχαγούς Χαπιζάνη, Παπαγιαννακόπουλο, Γ. Περσίδη, Γ. Καλομοίρη, Π. Γιωργόπουλο, Π. Κύρκο, Α. Προκόπη, Βάγια, Παπανικολάου, Ε. Οικονόμου και άλλους, γιατρούς και πολυβολητάς.

  Στο 582 Τάγμα Πεζικού επειδή ο Διοικητής του Ταγματάρχης (ΠΖ) Γιαννόπουλος έλειπε με άδεια, χρέη Διοικητού εκτελούσε ο Υποδιοικητής Ταγματάρχης (ΠΖ) Περίδης, με Διοικητές Λόχων στον 1ο Λόχο τον Τσουπάκη, στον 2ο Λόχο τον Μαμαλάκη και σστον 4ο λόχο τον Τόγια , με Διμοιρίτες τον Βασίλη Τσούτση, τον Ανδρέα Μπρε, τον Καραβάτσο, τον Ρισβάνη και τον Κυριάκη.

  Ο 3ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού ήταν ο Λόχος του Υπολοχαγού Βήτου που βρισκόταν στη γέφυρα Μπουραζανίου και που ταυτόχρονα δέχθηκε την ίδια επίθεση από πενταπλάσιους συμμορίτες.

Φωτιά και σίδερο

  Ακόμα δεν έχει καλά ξημερώσει. Μόλις ξανοίγει το πρώτο φως της αυγής. Σε μεριές – μεριές ακόμη σκιές βαθιές. Το κρύο είναι τσουχτερό. Καμπάνες, κανονιές, κροτάλισμα πυρών πεζικού, ψαλμωδίες, προστάγματα, ξεφωνητά τρόμου, ανακατεύονται σε μια παράξενη συμφωνία μέσα στο παγερό πρωινό. Όμως οι κινήσεις των στρατιωτικών τμημάτων γίνονται κανονικά και σύντονα. Αξιωματικοί και άνδρες ξεκινούν ως Ολύμπιοι Θεοί για να εκπληρώσουν ένα από τα υψηλότερα εθνικά έπη της Ελληνικής ιστορίας.

  Όλοι λοιπόν οι Αξιωματικοί αυτοί με τους στρατιώτες τους πιάσανε αμέσως τις θέσεις τους έτοιμοι για την απόκρουση της επιθέσεως που εκδηλώθηκε πρώτα στο ανώνυμο ύψωμα νοτιοδυτικά του Προφήτη Ηλία Εξοχής.

Ο αγώνας στον Προφήτη Ηλία Εξοχής

  Εκεί πάνω βρισκόταν με τους άνδρες του ο Ανθλγός (ΠΖ) Γεωργόπουλος Παναγιώτης του Γεωργίου από Πεστά Ιωαννίνων . Πολεμά σαν λιοντάρι από τις εφτά το πρωί έως τις εννιά ακριβώς, όταν μια ριπή τον ρίχνει κάτω νεκρό. Οι συμμορίτες το βλέπουν. Με περισσότερη μανία χτυπούν τους στρατιώτες, που αγωνίζονται παλληκαρήσια πίσω από το άψυχο σώμα του Ανθυπολοχαγού τους.

  Μα οι συμμορίτες είναι πολλοί. Τρία τέταρτα της ώρας αργότερα, αφήνουν το ύψωμα και συμπτύσσονται στον Προφήτη Ηλία Εξοχής, όπου ο 2ος Λόχος, ο Λόχος τους κρατάει την πρώτη γραμμή αντιστάσεως. Βρίσκουν εκεί τον Λοχαγό τους, Λοχαγό (ΠΖ) Ζώτο Θεοτόκη να ετοιμάζεται για την αντιμετώπιση της πρώτης και σοβαρότερης επιθέσεως, που άρχισε ύστερα από λίγα λεπτά κατά του Προφήτη Ηλία Εξοχής και του υψώματος 915. Απάνω στα δύο αυτά υψώματα πέφτουν βροχή οι όλμοι και τα βλήματα του εχθρικού πυροβολικού.

  Ταυτοχρόνως βλήματα πυροβολικού άρχισαν να πέφτουν και στον Προφήτη Ηλία Κόνιτσας, μέσα στην πόλη και στον αυχένα Αγίου Αθανασίου που κρατούσε ο 2ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού.

Τα χωνιά του ΔΣΕ

  Τα πολυβόλα των συμμοριτών γαζώνουν κάθε κατεύθυνση, ενώ σαλπιγκτές και άλλοι με χωνιά φώναζαν από όλες τις κατευθύνσεις:

“Μη πολεμάτε τζάμπα. Παραδοθήται. Σκοτώστε τους πουλημένους Αξιωματικούς σας.

Είσαστε χαμένοι ”.

Ο αγώνας στον Προφήτη Ηλία Εξοχής συνεχίζεται

  Στον Προφήτη Ηλία Εξοχής καίγεται κυριολεκτικά ο τόπος. Οι συμμόριτες ουρλιάζοντας σαν άγρια θηρία, παρά τις τρομακτικές τους απώλειες εξακολουθούν την επίθεση με πείσμα. Πίσω από τις γραμμές τους προωθούνται εφεδρείες και κάθε απώλειά τους συμπληρώνεται στο διπλάσιο. Μα ο στρατός καλά κρατεί. Ο Ανθλγός Περσίδης κρατά ένα χαράκωμα που συγκεντρώνει τη μανία του εχθρού.

  Μια ‘’γροθιά’’ των συμμοριτών σκάει στο χείλος του χαρακώματος και τραυματίζει τον Ανθλγό Περσίδη στο κεφάλι. Μα ο Περσίδης πληγωμένος χωρίς να νοιαστεί καθόλου για την πληγή του εξακολουθεί να μάχεται. Το ίδιο και ο γιατρός του Λόχου Ταγκαράκης που πληγώθηκε την ίδια στιγμή από τα ίδια θραύσματα. Και οι δυο τους μεθυσμένοι από ενθουσιασμό αδειάζουν τα οπλοπολυβόλα τους Μπρεντ απάνω στους συμμορίτες, στο άγριο αυτό λεφούσι που έχει πλησιάσει πολύ σε ένα χαράκωμα που έχει έλλειψη σε πυρομαχικά.

Στο χαράκωμα εκείνο σκοτώνονται (την 25 -12-1947) πολεμώντας οι στρατιώτες :

• Στρ (ΠΖ) Τσαρής Γεώργιος του Βασιλείου από Αμμότοπο Άρτας

• Στρ (ΠΖ) Ξυδιάς ή Μπαράκος Γεράσιμος του Κωνσταντίνου από Πάτρα

• Στρ (ΠΖ) Τρικερίδης Κ.

Πιο πέρα τραυματίζονται οι στρατιώτες:

• Παπαδημακόπουλος Θ.

• Λούτσης Ε.

• Παπαχρηστόπουλος Β.

• Δήμος Β.

• Σωτηρόπουλος Αλ.

• Αλεξόπουλος

• Ζώγος

• Νάκος Αλ.

• Βουκελάτος Δ.

Η σύμπτυξη του 2ου Λόχου του 584 Τάγματος Πεζικού

  Οι συμμορίτες προσθέτουν τώρα στην επίθεσή τους κατά του Προφήτη Ηλία Εξοχής και ολμίσκους ατομικούς. Τα πυρομαχικά του 2ου Λόχου του 584 Τάγματος Πεζικού έχουν λιγοστέψει. Οι συμμορίτες βρίσκουν την ευκαιρία από αυτήν ακριβώς την έλλειψη και πηδούν σε ένα χαράκωμα.

  Πιάνουν αιχμάλωτους πέντε στρατιώτες και τους παίρνουν μαζί τους. Οι χειροβομβίδες κοντεύουν να τελειώσουν. Ο Διοικητής του 2ου Λόχου Λοχαγός (ΠΖ) Ζώτος Θεοτόκης δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Διατάσσει τον Λόχο του να συμπτυχθεί στο ύψωμα 915. Η ώρα είναι μία το μεσημέρι.

  Απάνω στο ύψωμα 915 που συγκεντρώνεται η μανία των συμμοριτών τραυματίζεται ο Υποδιοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Ταγματάρχης (ΠΖ) Παπαγιαννόπουλος Ηλίας. Δεξιώτερα πάλι στον Άγιο Αθανάσιο πέφτει ηρωϊκότατα ο Ανθυπολοχαγός Δ. Γόντικας και πολλοί γενναίοι στρατιώτες. Σκοτώνεται ακόμα λίγο μετά τη σ΄μπτυξη του 2ου Λόχου του 584 Τάγματος Πεζικού ο Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Γ. Καλομοίρης.

Αγώνας για να κρατηθεί το ύψωμα 915

  Τώρα οι συμμορίτες αφού  με ουρλιάσματα χαράς ανέβηκαν στον άδειο Προφήτη Ηλία Εξοχής  δυναμώνουν την επίθεσή τους προς το ύψωμα 915. Ο Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Ανχης (ΠΖ) Παλλαντάς Γεώργιος τρέχει επάνω στο ύψωμα 915 και μαζί με τον παρατηρητή του πυροβολικού Βασίλη Δαρδελάκο από τη Μάνη επισημαίνει τις θέσεις του εχθρού και διατάσσει το πυροβολικό και τους όλμους να αρχίσουν δραστικά πυρά.

 Τα κανόνια του Ταγματάρχη Πυροβολικού Γενημάρα σπέρνουν καυτό σίδερο στους συμμορίτες. Κομματιασμένοι από τις οβίδες και τους όλμους οι συμμορίτες πέφτουν νεκροί. Τα οπλοπολυβόλα των στρατιωτών μας δεν σταματούν ούτε δευτερόλεπτο. Οι κάννες καίνε, οι φαντάροι αδειάζουν τα παγούρια τους κι ας ψήνεται ο λαιμός τους για μια γουλιά νερό.

Η κατάληψη της γέφυρας Μπουραζανίου από τους συμμορίτες

  Την 07:40 εκδηλώθηκε επίθεση από την Ταξιαρχία ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ  κατά του 3ου Λόχου του 582 Τάγματος Πεζικού ο οποίος φρουρούσε την γέφυρα Μπουραζανίου (ενισχυόμενος και με δυνάμεις ΜΑΥ). Ύστερα από σκληρό αγώνα μέχρις εσχάτων, στις 09:15 η φρουρά υπέκυψε λόγω της αριθμητικής υπεροχής του αντίπαλου. Η κατάληψη της γέφυρας και η καταστροφή της προκάλεσε σημαντικά προβλήματα καθώς απέκοψε την Κόνιτσα από τα Ιωάννινα (ο δρόμος την εποχή εκείνη διερχόταν δια μέσου της γέφυρας Μπουραζανίου).

Οι απώλειες του Λόχου ήταν τρομακτικές:

• Νεκροί: 18 (εκ των οποίων 1 Αξκός ο Διοικητής του Λόχου)

• Αιχμάλωτοι: 23

Όσοι από τους άνδρες του Λόχου διεσώθησαν διέφυγαν προς την κατεύθυνση ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ – ΔΟΛΙΑΝΩΝ.

Υπολοχαγός (ΠΖ) Βήττος Θεόδωρος

  Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Διοικητής του 3ου Λόχου του 582 Τάγματος Πεζικού Υπολοχαγός (ΠΖ) Βήττος Θεόδωρος. Ο Βήττος κατετάγη στο στρατό με το βαθμό του Λοχία το 1928. Συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ως Ανθυπασπιστής στο Τάγμα Δελβινακίου και στο Τάγμα Φιλιατών. Το 1943 υπηρέτησε ως Διοικητής Τάγματος στον ΕΔΕΣ, μετά τη διάλυση του οποίου (1945) υπηρέτησε ως Ανθυπολοχαγός και μετέπειτα ως Υπολοχαγός στον εθνικό στρατό.

  Τα οστά του φυλάσσονται εντός μνημείου το οποίο βρίσκεται εντός του Ελληνικού Φυλακίου Μπουραζανίου. Σήμερα η γέφυρα τύπου BELLEY του Μπουραζανίου φέρει τιμητικά το όνομά του ‘’ΓΕΦΥΡΑ ΛΟΧΑΓΟΥ (ΠΖ) ΒΗΤΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ΄΄

Ο τραυματισμός του Διοικητή της 75ης Ταξιαρχίας

  Ατάραχος ο Διοικητής της 75ης Ταξιαρχίας Σχης (ΠΖ) Δόβας Κωνσταντίνος, με απόλυτη εμπιστοσύνη στους Αξιωματικούς και στους στρατιώτες του, δίνει διαταγές στους λαχανιασμένους αγγελιαφόρους που φτάνουν από όλα τα υψώματα με αναφορές των Διοικητών. Ακούει το κακό που γίνεται στο ύψωμα 915, πηγαίνει εκεί, επιθεωρεί και στις 12:15 ξεκινά με το αυτοκίνητό του να επιστρέψει στην έδρα της 75ης Ταξιαρχίας. Περί της 12:30 το τζιπ χτυπά σε μια νάρκη, ο Διοικητής της 75ης Ταξιαρχίας τραυματίζεται βαριά, τινάζεται μαζί με τον οδηγό στρατιώτη πολλά μέτρα μακριά. Τους μεταφέρουν ματωμένους στη Κόνιτσα. Ο Διοικητής της Ταξιαρχίας είναι λιποθυμισμένος από τα τραύματα και το δυνατό τράνταγμα της εκρήξεως.

  Την Διοίκηση της 75ης Ταξιαρχίας αναλαμβάνει με διαταγή της VΙΙΙ Μεραρχίας ο Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Άνχης (ΠΖ) Παλλαντάς Γεώργιος.

Από τον Προφήτη Ηλία Εξοχής στον Προφήτη Ηλία Κόνιτσας

  Ο Υποδιοικητής του 582 Τάγματος Πεζικού Τχης (ΠΖ) Περίδης τρέχει και αυτός από χαράκωμα σε χαράκωμα του Προφήτη Ηλία Κόνιτσας και του Αγίου Αθανασίου παρακολουθώντας τα πάντα. Εν τω μεταξύ η μάχη στο ύψωμα 915 συνεχίζεται πάντοτε άγρια.

Καθολική συμμετοχή στη μάχη

  Από την Κόνιτσα οι φαντάροι που υπηρετούσαν σε γραφεία και σε βοηθητικές υπηρεσίες, ζητούν οι ίδιοι να τρέξουν στις μονάδες τους απάνω στα υψώματα. Φεύγουν τα παιδιά αυτά και πίσω μένουν οι τελείως απαραίτητοι. Για να φτάσουν στη μάχη τρέχουν. Γίνεται αγώνας δρόμου για το ποιός θα φτάσει πρώτος στο χαράκωμα και να βοηθήσει στον αγώνα. Εκεί που φθάνουν τέτοιοι είναι οι κρότοι που δεν μπορούν να ακουστούν και οι δυνατότερες φωνές. Οι τραυματίες με ματωμένα κορμιά, όσοι μπορούν να σταθούν ακόμα όρθιοι πολεμούν ακόμα.

Οι μαχητές της Κόνιτσας γίνονται ημίθεοι

  Σκηνές μεγαλείου που δεν μπορεί να τις συλλάβει ανθρώπινο μυαλό. Οι Αξιωματικοί με πάθος πολεμούν στα πιο επικίνδυνα σημεία.

‘’ Και εμείς να σκοτωθούμε, φωνάζουν στους στρατιώτες, να ταμπουρωθείτε στα κορμιά μας και να πολεμήσετε ‘’.

  Αρχίζει σε λίγο να πέφτει το σκοτάδι. Ο ουρανός φωτίζεται από τις εκρήξεις του πυροβολικού και από τις φωτοβολίδες που ρίχνονται εδώ και εκεί. Η Κόνιτσα και η ηρωική φρουρά της μπαίνουν στην πρώτη εφιαλτική νύχτα του μεγάλου αγώνα.

Συνεχίζεται...